Türkçesi egzoz gazı geri dönüşümü olan EGR,emme manifolduna egzoz gazı vererek emisyon azaltmak amacıyla çalışan bir sistemdir. Atmosferden alınan temiz hava, motor kontrol sistemi tarafından yönetilen EGR valfi ile belli miktarlarda egzoz gazı karıştırılarak yanma odasındaki oksijen miktarı azaltılması sağlanarak NOx (Azot oksit) gazı salınımının azaltılması sağlanır.
Günümüzde bir içten yanmalı motorun seri üretime geçebilmesinin önündeki en büyük engel, emisyon değerleridir. Bir motor çok yüksek güçlere, çok düşük yakıt tüketimiyle erişse dahi, emisyon değerleri yasal sınırların dışındaysa seri üretime geçemez! EGR de egzoz emisyonlarını düşürmek ve Avrupa Emisyon Standartlarına uymak için kullanılan sistemlerden sadece birisidir.
Şekil 1: Yanma sıcaklığının, NOx ve CO emisyonları üzerindeki etkisi
NOX gazları yanma sıcaklığı yükseldikçe ortaya çıkan kirletici gazlardır. Şekil 1’de görüldüğü gibi NOx gazlarıyla, CO(karbon monoksit) gazı salınımları arasında ters bir orantı vardır. Yani yanma sıcaklığının azalması ile birlikte NOX gazı salınımı azalırken, CO salınımı artar. CO gazlarının artması katalitik konvertör tarafından kontrol altına alınabilinirken NOx gazlarını kontrol altında tutmak görece daha zordur. Bu yüzden üreticiler Şekil 1’de gösterilen düşük emisyon için yanma aralığının sol tarafında motoru kalibre etmeye çalışırlar.
Şekil 2’de Audi’ye ait V8 TDI dizel motorundaki EGR yerleşimi ve parçaları gösterilmiştir. Mor oklar egzozdan gelen kirli havayı, mavi oklar ise atmosferden alınan temiz havayı temsil etmektedir. Öncelikle egzozdan alınan gazlar eğer soğutulması gerekiyorsa (by-pass valfi kapalı) EGR radyatörüne gönderilir ve burada 140C derecelere kadar düşürülür ve EGR valfine gönderilir. Eğer motor henüz çalıştırılmışsa yani egzoz sıcaklıkları düşük seviyelerdeyse, egzoz gazları by-pass valfi aracılığıyla radyatöre uğramadan doğrudan EGR valfine gönderilir. EGR valfi 2000’li yıllardan sonra üretilen motorlarda, motor kontrol ünitesi tarafından elektronik olarak kontrol edilmeye başlandı. Bu valf emme manifolduna gönderilerek havayı bir DC motor ve pozisyon kontrol sensörü ile istenildiği miktarda açıp kapatarak kontrol eder. Bir dizel motorda EGR açıklığı %50lere kadar çıkabilir(rölantide).
Şekil 2:EGR Valfi ve soğutucusunun Audi'nin V8 motorundaki montajı
EGR sistemi dizel araçlarda olduğu gibi benzinli araçlarda da kullanılır. Dizel araçlardakinin aksine benzinli araçlardaki EGR valfleri %10-15’e kadar açıldığı ve daha az kurumlandığı için daha sorunsuz çalışır. Benzinli araçlarda EGR sisteminin motor verimini arttırdığı söylenir. Bunun bir nedeni motordan istenilen belirli bir güç düzeyinde gaz kelebeğinin daha fazla açık kalmasıdır. Bu durum daha düşük gaz pedalı kayıpları nedeniyle(volumetrik verimlilik) motorun verimliliğini bir miktar arttırabilir. Bunun yanında dizel motorlarda bir gaz kelebeği bulunmaz ve EGR sisteminin dizel bir motorun hacimsel verimini arttırdığından söz edilemez.
Halk arasında yanlış anlaşıldığı gibi EGR sisteminin egzozdaki yanmamış yakıtın yanmasını sağlamak gibi bir görevi yoktur. Çünkü özellikle dizel motorlar fakir karışımla çalışır ve bu yüzden yakıtın neredeyse tamamı yanma odasında yanar. Bu yüzden de EGR’nin bu türden bir verimlilik kazancı yoktur!
EGR her ne kadar çevreye yararlı bir sistem olsa da, emme manifoldu sıcaklıklarının artmasına ve temiz havanın azalmasına neden olduğundan motor gücünün düşmesine yol açar. Motor yağını daha çabuk kirletmesi ve emme sisteminde kuruma neden olması Şekil 3'de EGR’nin diğer dezavantajlarındandır. Bu nedenlerden dolayı yarış otomobillerinde EGR kullanılmaz.
Şekil 3: Kurum bağlamış emme manifoldu ve temiz hali
EGR Neden İptal Edilir ve Nasıl Yapılmalıdır?
EGR sistemi özellikle dizel motorlarda mazotun doğasından kaynaklanan kurum bırakmasından dolayı tıkanır. Kalitesiz mazot ve standartlara uymayan motor yağı kullanımı ile bu süreç daha da hızlanır. Gitikçe daha fazla araç sahibi, sıkıntı çıkaran EGR valflerini, araçlarından düzenli olarak değiştirmek veya temizletmek için büyük miktarlar ödemekten bıktıkları için iptal edilir.
Şekil 4: Tıkalı EGR Valfi
Bilinçsiz yapılan EGR kapatma işlemleri aracınıza, bütçenize ve çevreye ciddi zararlar verebilir. EGR körleme işlemi sonunda (motor kontrol üniteli araçlarda) aracın yazılımından iptal edilmeyen EGR aracınızda aşağıdaki gibi problemlere neden olur:
Aşırı fakir veya zengin karışım
Siyah duman
Güç eksikliği
Aşırı sıcaklık
Motor arıza lambası
Vuruntu(benzinli araçlarda)
İleri zamanlarda turbo bozulması(VNT’li araçlarda)
Hatalı veya tıkalı bir EGR valfi ve soğutucusunu gösteren birçok hata kodu ve belirtisi vardır. EGR valfinde meydana gelen hata belirtileri:
Güvenli mod
Güç kaybı
Düşük yakıt tüketimi
Daha az gaz tepkisi
Uyarılar:
Motor Arıza Işığı
Kızdırma Bujisi Işığı
Arıza kodları:
P0401, P0402, P04DD, P0486, P0487, P0488, P0489, P0490, P1403, P1404, P1405, P1406, P1407, P1408, P1409, P1121, P1121, P2457, P2425, P2426, P2427, P2428, P2429, P2413, P2141, P2142, P2143, P2144, P2145
16785/P0401/001025 - Exhaust Gas Recirculation (EGR) sistemi: yetersiz akış algılandı
16786/P0402/001026 - Exhaust Gas Recirculation (EGR): fazla aşırı akış
16787/P0403/001027 - Exhaust Gas Recirculation (EGR) valfi (N18): arızası bozuk
17811/P1403/005123 - EGR sistemi: regülasyon sapması
P047F/001151 - Egzoz Basıncı Kontrol Vanası: Açık Sıkışmış
P0477 - Egzoz Basıncı Kontrol Vanası "A" Düşük
P048A/001162 - Egzoz Basıncı Kontrol Vanası 1: Sıkışmış Kapalı
P048B - Egzoz Basıncı Kontrol Vanası "A" Konum Sensörü / Anahtar Devresi
P048C - Egzoz Basıncı Kontrol Vanası "A" Konum Sensörü / Anahtar Devresi Aralığı / Performansı
P0400 - P0401- P0402 -Egzoz EGR Akışı Yetersiz algılandı
EGR soğutucusunda meydana gelen hata belirtileri:
Soğutma suyu kaybı
Beyaz duman
Kötü çalışma
Uyarılar:
Motor Arıza Işığı
Yanıp sönen Kızdırma Bujisi Işığı
Arıza kodları:
P1495 Switch-Over Valve for EGR Cooler (N345)
NOT: Kendini remapper, tuningci veya beyin tamircisi olarak adlandırılan bir çoğunluk sadece EGR arıza kodunu sistemden kapatıyor ve böylece hata ışığı artık EGR sorunları için yanmıyor. Ancak motor kontrol ünitesi hala valf varmış gibi çalışır ve zamanla motora oldukça önemli zararlar verebilir. Bu işi bir kez ve doğru şekilde yapmak en doğrusu!
Kaynaklar:
http://www.partinfo.co.uk/articles/121 https://www.euractiv.com/section/transport/news/commission-discovers-car-industrys-attempt-to-game-emission-targets/ https://www.fleeteurope.com/en/taxation-and-legislation/europe/features/do-you-know-your-euro-6-your-6c-and-6d-temp http://wowturkey.com/forum/viewtopic.php?t=147875 http://www.wikipedia.org/index.php?q=aHR0cHM6Ly9lbi53aWtpcGVkaWEub3JnL3dpa2kvQWlyX3BvbGx1dGlvbg http://www.emissionsfinder.com